پریودنتیت (یا بیماری پریودنتال) یک عفونت باکتریایی در بافت ها، رباط ها و استخوان هایی است که دندان های شما را احاطه کرده و از آن حمایت می‌کنند، که در مجموع به نام پریودنتیوم شناخته می شود.
این بیماری یکی از دومین و شدیدترین مراحل بیماری لثه است. پس از ابتلا به آن، پریودنتیت برگشت ناپذیر بوده و ممکن است منجر به از دست دادن دائمی دندان ها شود.
این التهاب شدید لثه‌ها که علائم آن شامل قرمزی، خونریزی یا تورم است در صورت عدم درمان مشکلات جدی را برای فرد در پی خواهد داشت. درمان پریودنتیت نیز ممکن است شامل تمیز کردن عمیق دندان یا در موارد شدید جراحی باشد.
پریودنتیت شایع است اما معمولا قابل پیشگیری نیز می باشد. این وضعیت اغلب در نتیجه عدم مراقبت از دهان و دندان به وجود می آید. از این رو، برای کمک به پیشگیری از پریودنتیت یا افزایش شانس درمان موفقیت آمیز، حداقل دو بار در روز مسواک بزنید، روزانه نخ دندان بکشید و معاینات دندانپزشکی منظم را انجام دهید.
پریودنتیت چیست؟
پریودنتیت (Periodontitis) عفونت جدی لثه بوده و دلیل آن باکتری هایی است که روی دندان ها و لثه ها تجمع می یابند. با پیشرفت پریودنتیت، استخوان های پشتیبان و دندان های شما دچار آسیب می شوند. اگر این بیماری به موقع درمان و بهداشت مناسب دهان و دندان حفظ شود، می توان آسیب را متوقف ساخت.
در واقع نام پریودنتیت یعنی "التهاب اطراف دندان". میکروارگانیسم هایی مانند باکتری ها به سطح دندان و پاکت های اطراف آن چسبیده و تکثیر می شوند. سپس به مرور زمان، با واکنش سیستم ایمنی بدن و آزاد شدن سموم، التهاب ایجاد می شود.
عدم درمان پریودنتیت در نهایت می تواند منجر به از دست رفتن دندان شود. علاوه بر این خطر سکته، حمله قلبی و سایر مشکلات سلامتی نیز افزایش می یابند. پلاک باکتریایی که یک غشاء چسبنده و بی رنگ است در سطح دندان ایجاد شده و شایع ترین علت پریودنتیت می باشد. اگر پلاک از روی دندان ها برداشته نشود، می تواند سفت شده و باعث ایجاد تارتار شود. از اینجا می توان به اهمیت نقش جرم گیری دندان توسط دندانپزشک و مراجعه منظم به او پی برد.
مراحل بیماری پریودنتیت
بیماری پریودنتیت با التهاب آغاز شده و با گذشت زمان وخیم تر می شود:
- التهاب لثه
پریودنتیت با التهاب در لثه آغاز می شود. یکی از اولین نشانه های التهاب لثه این است که لثه های شما هنگام مسواک زدن و یا کشیدن نخ دندان خونریزی می کنند.
علاوه بر این ممکن است که متوجه تغییر رنگ دندان های خود شوید که به این پلاک می گویند. پلاک تجمع باکتری ها و بقایای مواد غذایی روی دندان های شما است. اگرچه باکتری ها همیشه در دهان شما وجود دارند اما تنها در شرایطی مضر خواهند بودکه شما اجازه به افزایش و تجمع چشمگیر آنها دهید. اما با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به طور منظم می توانید از بروز این اتفاق جلوگیری کنید.
- بیماری زودرس پریودنتیت
در مراحل اولیه پریودنتیت، لثه های شما تحلیل رفته یا از دندان ها فاصله می گیرند و بدین ترتیب پاکت ها کوچکی میان لثه و دندان ها تشکیل می شود. پاکت ها باکتری های مضری را در خود جای داده اند. از این رو، سیستم ایمنی سعی می کند که با این عفونت مبارزه کند و بافت لثه شروع به عقب نشینی می کند. هنگام مسواک زدن و کشیدن نخ دندان و احتمالا با از دست دادن استخوان، لثه شما دچار خونریزی خواهد شد.
- بیماری پریودنتال متوسط
اگر به مرحله متوسط بیماری برسید، علاوه بر خونریزی، در اطراف دندان ها نیز احساس درد نموده و لثه ها دچار تحلیل خواهند شد. دندان های شما نیز به تدریج شل خواهند شد. عفونت همچنین می تواند در این مرحله از بیماری منجر به پاسخ التهابی در کل بدن شما شود.
- بیماری پریودنتیت پیشرفته
در بیماری پیشرفته پریودنتال، بافت همبند دندان های شما را در جای خود خراب می کند. لثه ها، استخوان ها، و بافت هایی که از دندان های شما پشتیبانی می کنند از بین خواهند رفت. اگر به پریودنتیت پیشرفته مبتلا شوید، ممکن است هنگام جویدن غذا احساس درد شدید شوید همچنین علائمی چون بوی بد دهان را تجربه کنید. با این سطح از بیماری احتمالا تمامی دندان های خود را از دست خواهید داد.
حتما بخوانید: فرق لمینت و کامپوزیت
علائم پریودنتیت
علائم پریودنتیت به مرحله بیماری بستگی دارد اما به طور کلی آن شامل موارد زیر است:
- لثه ها هنگام مسواک زدن و کشیدن نخ دندان خونریزی می کنند.
- بوی بد دهان
- تغییر در موقعیت دندان ها یا لَق شدن آنها
- تحلیل لثه
- لثه های قرمز، نرم یا متورم
- تجمع پلاک یا تارتار روی دندان ها
- درد هنگام جویدن
- از دست دادن دندان ها
- طعم ناخوشایند دهان
- پاسخ التهابی در کل بدن
لازم به ذکر است که علائم در مراحل اولیه پریودنتیت اغلب قابل توجه نیستند و از این رو دندانپزشک شما اولین کسی که می تواند به آنها پی ببرد.
علت پریودنتیت چیست؟
افراد سالم به طور معمول صدها نوع مختلف باکتری در دهان خود دارند. اکثر آنها کاملا بی ضرر هستند. اما وقتی دندان های خود را به طور روزانه تمیز نکنید، باکتری ها رشد کرده و روی دندان های شما تجمع می یابند.
پریودنتیت به طور معمول به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ایجاد می شود. زمانی که تمیز کردن دندان ها به درستی انجام نشود موارد زیر اتفاق می افتد:
- باکتری های موجود در دهان شما تکثیر شده و ماده ای را تشکیل می دهند که به پلاک دندان معروف است.
- اگر با مسواک زدن پلاک را برندارید، باکتری ها با گذشت زمان مواد معدنی را با پلاک رسوب کرده و سفت می شوند.
- این رسوب معدنی تحت عنوان تارتار شناخته می شوند که رشد اکثر باکتری ها را به سمت ریشه دندان ترغیب می کند.
- پاسخ ایمنی بدن به این رشد باکتری منجر به التهاب در لثه های شما می شود.
- اتصال لثه به ریشه دندان به مرور زمان مختل شده و ممکن است که پاکت پریودنتال میان لثه و ریشه ایجاد شود.
- باکتری های بی هوازیِ مضر در این پاکت ها تکثیر یافته و سمومی را آزاد می کنند که برای لثه ها و دندان ها مضر بوده و می توانند ساختارهای استخوان پشتیبان را از بین ببرند.
علاوه بر این، عوامل خاصی هستند که شما را بیشتر در معرض پریودنتیت قرار می دهند از جمله:
- سیگار کشیدن که یکی از بزرگ ترین عوامل خطرزا برای بیماری پریودنتیت محسوب می شود.
- دیابت نوع دو
- چاقی
- تغییرات هورمونی در زنان مانند دوره قاعدگی، بارداری و یائسگی که می توانند لثه ها را حساس تر کنند.
- شرایطی که بر سیستم ایمنی شما تأثیرگذار هستند مانند HIV یا سرطان خون
- داروهایی که باعث کاهش جریان بزاق در دهان شما می شوند
- ژنتیک
- تغذیه نامناسب از جمله کمبود ویتامین C
عوامل خطرزای پریودنتیت
به طور کلی عواملی که می توانند خطر پریودنتیت را افزایش دهند عبارتند از:
- التهاب لثه
- عدم مراقبت از سلامت دهان
- سیگار کشیدن
- تغییرات هورمونی، مانند تغییرات مربوط به بارداری یا یائسگی
- استفاده تفریحی از مواد مخدر، مانند کشیدن ماری جوانا یا استعمال دخانیات
- چاقی
- تغذیه نامناسب، از جمله سطح پایین ویتامین C
- ژنتیک
- داروهای خاصی که باعث خشکی دهان یا تغییر لثه می شوند
- شرایطی که ایمنی را کاهش می دهد، مانند سرطان خون، HIV/AIDS و درمان سرطان
- برخی بیماری ها مانند دیابت، آرتریت روماتوئید و بیماری کرون
مطالب مرتبط: اسنپ اسمایل
پریودنتیت چگونه تشخیص داده می شود؟
دندانپزشک شما می تواند علائم پریودنتیت را در مراحل اولیه و طی یک معاینه معمولی دندانپزشکی تشخیص دهد. آنها می توانند به مرور زمان وضعیت پریودنتال شما را کنترل کنند تا مطمئن شوند که وضعیت بدتر نخواهد شد. به همین دلیلِ مهم است که شما باید به طور منظم برای غربالگری به دندانپزشکی مراجعه کنید.
دندانپزشک شما ممکن است از یک وسیله به نام پروب (probe) استفاده کند تا بتواند پاکت های روی لثه ها را بررسی نماید. این آزمایش معمولا بدون درد است. اگر پلاک، تارتار یا هر دوی این ها روی دندان های شما وجود داشته باشند، دندانپزشک معمولا با جرم گیری حرفه ای این مواد را پاک می کند. او همچنین ممکن است از اشعه ایکس استفاده نماید و یا شما را برای آزمایشات بیشتر و درمان تخصصی تر نزد یک پریودنتیست که متخصص تشخیص و درمان بیماری های لثه است ارجاع دهد.
عوارض بیماری پریودنتیت
در صورت عدم درمان پریودنتیت، ساختارهای پشتیبانی کننده دندان ها از جمله استخوان های فک از بین می روند. دندان های شما شل شده و ممکن است از بین بروند و یا نیاز به کشیده شدن پیدا کنند. سایر عوارض این بیماری عبارتند از:
- آبسه های دردناک
- تغییر وضعیت دندان ها که ممکن است در غذا خوردن مشکل ایجاد کنند
- تحلیل لثه و بیرون آمدن ریشه دندان ها
- افزایش خطر عوارض در دوران بارداری از جمله وزن کم نوزاد هنگام تولد و پره اکلامپسی (preeclampsia)
- افزایش خطر بیماری های قلبی، تنفسی و دیابت
اگر بیماری پریودنتیت درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟
بیماری پریودنتال در صورت عدم رسیدگی پیشرفت نموده و به مرور زمان مشکل ساز می شود. چهار مرحله بیماری لثه وجود دارد که عبارتند از:
- ژنژیویت
این بیماری در مراحل اولیه لثه بوده و شدت آن کمتر از پریودنتیت است. در ابتدا لثه‌های شما قرمز و متورم می‌شوند، اما استخوان اطراف دندان هایتان هنوز سالم هستند. اگر دندان های خود را بهتر تمیز کرده و به طور منظم برای تمیز کردن به دندانپزشک خود مراجعه کنید، التهاب لثه برگشت پذیر است.
- پریودنتیت خفیف
در صورت عدم درمان، التهاب لثه به پریودنتیت خفیف تبدیل می شود. در این مرحله لثه ها از دندان ها جدا شده و شروع به از دست دادن استخوان اطراف آن ها می‌کنید. در نتیجه، پاکت های پریودنتال ایجاد خواهند شد. پلاک، جرم و باکتری در این پاکت ها، جایی که مسواک و نخ دندان شما نمی‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند، گیر می‌افتند.
- پریودنتیت متوسط
با پیشرفت پریودنتیت، استخوان های بیشتری را از دست می‌دهید. باکتری ها به فرسایش رباط ها و بافت های نرمی که از دندان های شما حمایت می کنند و آنها را سالم نگه می دارند، ادامه می دهند. در این مرحله ممکن است لثه های شما دردناک و حساس شوند.
- پریودنتیت شدید
هنگامی که پریودنتیت درمان نشده باقی بماند، بیماری شدیدتر می شود. با ادامه از دست دادن استخوان، دندان های شما ممکن است لق شوند و به طور بالقوه می توانند بیفتند. علاوه بر خونریزی لثه، اغلب چرک و عفونت در اطراف خط لثه شما وجود دارد که می تواند منجر به بوی بد دهان مزمن (هالیتوزیس) شود.
بیماری پریودنتیت چگونه درمان می شود؟
هدف از درمان این بیماری این است که پلاک ها و رسوبات باکتریایی روی دندان ها و لثه ها از بین بروند:
- اقدامات بهداشت دهان و دندان
دندانپزشک شما می تواند در مورد چگونگی کاهش تعداد باکتری ها در دهان که شامل تمیز نگه داشتن دندان ها و لثه ها است به شما دستورالعمل هایی را بدهد. دندانپزشک شما در مورد نحوه صحیح مسواک زدن و کشیدن نخ دندان صحبت کرده و ممکن است سایر محصولات بهداشت دهان و دندان را از جمله دهانشویه به شما معرفی نماید.
در اینجا چند نکته برای حفظ سلامت دندان ها وجود دارند:
- دندان های خود را روزی دو بار با یک خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- استفاده از مسواک برقی را در نظر بگیرید که ممکن است موثرتر واقع شود.
- برای پاک کردن پلاک ها از لابلای دندانها حداقل روزی یک بار نخ دندان استفاده نمایید.
- حداقل سالی دو بار برای معاینه دندان ها به دندانپزشک مراجعه کنید.
- سیگار کشیدن و استعمال دخانیات را به حداقل برسانید.
- تمیز کردن حرفه ای دندان ها
در طی یک روند تمیز کردن حرفه ای، دندانپزشک شما تجمع پلاک و تارتار را از روی دندان ها و ریشه ها برداشته و سپس دندان های شما را صیقل می دهد. در نهایت برای معالجه از فلوراید استفاده می کند. هر پاکت پریودنتال که تشکیل شده باشد می تواند نیاز به تمیز کردن عمیق داشته باشد تا بتواند به خوبی بهبود یابد. یکی از روش ها در این درمان، اسکیلینگ (scaling) است که تارتار تراشیده شده و لکه های ناصافی که روی ریشه دندان ها تمایل به جمع شدن باکتری ها را دارند از بین می روند.
- آنتی بیوتیک ها
در بعضی موارد، دندانپزشک برای کمک به عفونت های مداوم لثه که به تمیز کردن پاسخی نداده اند، آنتی بیوتیک ها را تجویز می کند. این آنتی بیوتیک ممکن است به صورت دهان شویه، ژل و یا قرص ها و کپسول های خوراکی باشد.
- مراجعات بعدی به دندانپزشک
دندانپزشک از شما می خواهد که پس از چند هفته و سپس هر سه تا شش ماه به دندانپزشکی مراجعه کنید تا بتوانید پیشرفت این بیماری را ارزیابی نماید. اگر پاکت های پریودنتال هنوز وجود داشته باشند، او ممکن است گزینه های درمانی دیگر نظیر جراحی را توصیه نماید.
- عمل جراحی
اگر التهاب در مکان هایی باشد که با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان نتوان به آنها دسترسی یافت، دندانپزشک ممکن است یک روش جراحی را به نام فلپ برای تمیز کردن رسوبات زیر لثه توصیه نماید. در این درمان که با بیهوشی انجام می شود، لثه ها برداشته شده و ریشه دندان ها تمیز می شوند. در نهایت، پس از اتمام درمان، لثه ها در جای خود بخیه زده می شوند. اگر بیماری شما به حدی پیشرفت کرده باشد که استخوان ها را از دست داده باشید، دندانپزشک ممکن است از همزمان با جراحی فلپ از پیوند استخوان نیز برای بازسازی استخوان از دست رفته بهره برد.
سخن پایانی
پریودنتیت یک نوع شدید بیماری لثه است که علائم آن شامل قرمزی، خونریزی و حساس بودن لثه، شلی دندان، بوی بد دهان و تحلیل لثه می باشد. شما نمی توانید پریودنتیت را درمان کنید، اما می توانید این بیماری را با مراقبت و نگهداری مناسب مدیریت کنید.
این مراقبت ها همچنین شامل بهداشت خوب دهان و تمیز کردن منظم دندان ها در فواصل زمانی توصیه شده توسط دندانپزشک شما می باشد. در صورت ابتلا به این بیماری حتما به یک دندانپزشک با تجربه مراجعه نمایید تا یک درمان تخصصی را برای شما در نظر بگیرد.
