دندان های پیچ شده در فک، فقط در دندان پزشکی مدرن مشاهده نمی شوند بلکه در طول تاریخ تمدن بشر، از آنجایی که داشتن مجموعه کاملی از دندان ها به دلیل فواید کاربردی آن و هم به خاطر زیبایی ارزش قابل توجهی داشته و دارد، مردم سراسر دنیا در دوره های زمانی مختلف، دندان های از دست رفته را به روش های مختلفی جایگزین کرده اند که در نهایت منجر به اختراع و استفاده از ایمپلنت دندانی شده است.
دوران باستان
در گذشته های دور، حدود 2000 سال قبل از میلاد، نسخه های اولیه ایمپلنت دندانی در تمدن چین باستان مورد استفاده قرار می گرفت. در آن زمان از میخچه های درست شده از بامبو به عنوان جایگزینی برای دندان ها استفاده می شد. هدف از کاشت ایمپلنت در آن دوران نیز مانند امروز بازگرداندن یک لبخند زیبا - در طول زندگی و یا شاید پس از مرگ- و کمک به افراد در خوردن و جویدن غذاهای مختلف بود.
اولین مورد ثبت شده از کاشت ایمپلنت، جایگزین کردن دندان از دست رفته با نوعی فلز است که در دهان یک پادشاه مصری کشف شده است. در استخوان فک بالای این جسد مومیایی که حدودا هزار سال قبل از میلاد زندگی می کرده ایک میخچه ی مسی دیده می شود که که با چکش زدن در فک او قرار گرفته است. البته مشخص نیست که این میخچه در زمانی که او زنده بوده به عنوان دندان جایگزین در فک او قرار گرفته است یا پس از مرگ او.
تمدن مایاها
ایمپلنت دندانی به تمدن مایاها در سال 600 میلادی نیز بر می گردد. آثار باستانی مصری ها و سلیتک ها نیز نشان از استفاده از فلزات گرانبها، عاج و حتی دندان انسان های دیگر برای کاشت ایمپلنت دارند. به عنوان مثال، باستان شناسان در یک قبر سلتیک کشف شده در فرانسه، یک دندان مصنوعی از جنس آهن پیدا کرده اند که به نظر می رسد قدمت آن به 300 سال قبل از میلاد برمی گردد. با این حال متخصصان معتقدند که به احتمال زیاد این دندان بعد از مرگ فرد و به دلایل زیبایی شناختی در فک او قرار گرفته است، چرا که درد کاشت آن در زمانی که فرد زنده بوده، قابل تحمل نبوده است.
در دوران باستان نسبتا معمول بوده که دندان های از دست رفته را به وسیله ی دندان های حیوانات یا افراد دیگر جایگزین کنند. امروزه، ایمپلنت گرفته شده از فرد دیگر، کاشت ایمپلنت هموپلاستیک نام دارد و ایمپلنت گرفته شده از یک حیوان نیز به کاشت ایمپلنت هتروپلاستیک معروف است. البته ریسک عفونت یا پس زدن پیوند، برای ایمپلنت های دندانی که از یک انسان یا حیوان دیگر گرفته می شوند، بیشتر است.
مواد مختلف دیگری مانند سنگ های نادر از جمله یشم و یا مواد متدوالی مانند صدف های دریایی هم توسط باستان شناسان در فک های جمجمه های باستانی پیدا شده اند.
لازم به ذکر است که قرن ها طول کشید تا پیشرفت های چشمگیری در روش های مورد استفاده برای ایمپلنت های دندانی حاصل شود.
قرن هجدهم
در قرن هجدهم میلادی، تعدادی از پژوهشگران شروع به انجام آزمایشاتی برای ساخت ایمپلنت های دندانی با استفاده از طلا و آلیاژ کردند، اما این آزمایش ها خیلی موفق نبودند. در سال 1886، یک پزشک، از یک تاج چینی سوارشده روی یک دیسک پلاتینی به عنوان ایمپلنت استفاده کرد که آن هم در طولانی مدت نتایج مثبتی در بر نداشت.
در دهه شصت، تحقیقات بسیاری انجام گرفت تا جایگزینی دائمی برای دندان های از دست رفته فک، به جای بریج های مرسوم و یا پروتزهای دندانی که روی سطح قرار می گرفتند، پیدا شود. در سال 1967 ایمپلنت های تیغه ای (blade-vent) محبوب شدند که گاهی موفقیت آمیز بودند و گاهی نه. در این روش تیغه های فلزی در استخوان فک کاشته می شدند و به کمک یک کپسول فیبری ناحیه بین ایمپلنت فلزی و استخوان محل کاشت، بهبود می یافت اما آنها کاملاً ثابت نبودند، در واقع به استخوان جوش نمی خوردند و مستعد ابتلا به عفونت ، التهاب و افتادن ایمپلنت بودند.
یکی از مشکلات اصلی این روش، پس زدن ایمپلنت کاشته شده توسط بدن میزبان بود. برای اینکه کاشت ایمپلنت موفقیت آمیز باشد، دندان جایگزین و استخوان باید به هم جوش بخورند، که به این فرآیند پیوند خوردن با استخوان (osseo-integration) گفته می شود. چون عمل پیوند خوردن با استخوان به درستی انجام نمی گرفت، کاشت این نوع ایمپلنت ها به سرعت با شکست مواجه می شد.
مطالب مرتبط: مراحل ایمپلنت دندان
اولین نسخه های ایمپلنت امروزی
در سال 1952، یک جراح ارتوپدی سوئدی به نام Per-Ingvar Brånemark متوجه خواص مورد نیاز برای جوش خوردن موفقیت آمیز ایمپلنت شد. وی در حین مطالعه روی یک سیلندر تیتانیومی جوش خورده به استخوان ران خرگوش به منظور ترمیم استخوان و احیای آن، این فرضیه را مطرح کرد که این اتصال می تواند در زمینه های دیگر مانند ایمپلنت های دندانی نیز مورد استفاده قرار بگیرد. او متوجه شد که قادر به برداشتن ایمپلنت های از جنس تیتانیوم خالص نیست، چرا که به نظر می رسید این ایمپلنت ها به استخوان اطراف خود جوش خورده اند. گویا تیتانیوم امکان پیوند با استخوان را در سطح خود به وجود آورده است که این باعث به وجود آمدن اصطلاح پیوند با استخوان شد.
اولین عمل کاشت ایمپلنت دندانی از جنس تیتانیوم، توسط برین مارک روی یک فرد داوطلب در سال 1965 انجام شد. اولین ایمپلنت های برین مارک به صورت سیلندرهای موازی از تیتانیوم ساخته شده بودند که دارای رزوه هایی در سطح خارجی خود بودند و به معنای واقعی کلمه می توانستند در استخوان فک پیچ شوند.
موفقیت آمیز بودن کاشت اولین ایمپلنت تیتانیومی، به سرعت منجر به پیشرفت های قابل توجهی در تکنیک های مورد استفاده برای جاگزینی دندان ها شد. در حال حاضر این امر با استفاده از پیچی از جنس آلیاژ تیتانیوم انجام می شود که معمولا سطح زبری دارد که تصور می شود به بهبود فرآیند پیوند استخوانی کمک کند. این پیچ در فک در جایی که دندان باید قرار داشته باشد، گذاشته می شود و بعد از گذراندن یک بازه زمانی به منظور جوش خوردن پیچ به استخوان فک، تاجی روی پیچ قرار داده می شود.
برین مارک سرانجام در سال 1981 پس از سی سال تحقیق دقیق و مطالعات انسانی یافته های خود را منتشر کرد و ایمپلنت های مدرنی که امروزه می شناسیم؛ ساخته شدند. در اویل دهه نود، نسل دوم ایمپلنت های استوانه ای به نام ایمپلنت های خود-قلاویز (self-tapping) معرفی شدند. برای کاشت این ایمپلنت ها نیازی نیست که ابتدا در استخوان محل کاشت رزوه ایجاد شود و خود این ایمپلنت استخوان را شیار می دهد. کاشت این ایمپلنت ها به کمک تجهیزات خاصی انجام می شد، به طوری که هر جراحی که به درستی آموزش دیده بود، می توانست به درستی این جراحی را انجام دهد. حضور در دوره های آموزشی ه توسط سازندگان ایمپلنت ارائه می شد و دریافت گواهینامه برای کاشت این ایمپلنت ها ضروری بود. در عوض هر ایمپلنت گارانتی شده بود و در صورتی که کاشت آن موفقیت آمیز نبود، به صورت رایگان جایگزین می شد.
در طول دهه بعد، رقابتی میان سازندگان ایمپلنت به وجود آمد. در عین حال که بعضی ایمپلنت ها به خوبی ساخته می شدند و برای ساخت آنها تحقیقات زیادی انجام م یشد، برای ساخت بعضی ایمپلنت ها هم بررسی های لازم صورت نگرفته بود و این ایمپلنت ها باعث ایجاد مشکلات بسیاری برای بیماران می شدند به طوریکه خواستار جایگزینی سریع دندان های خود بودند و حاضر بودند قیمت های ناعادلانه ای برای این عمل پرداخت کنند. سفر به خارج از کشور برای انجام عمل کاشت مقرون به صرفه ، که هیچ گونه تضمینی برای مراقبت های بعد از عمل ارائه نمی داد، گزینه ای بود که روز به روز بیشتر از آن استقبال می شد.
با افزایش تقاضا برای کاشت ایمپلنت؛ تولیدکنندگان شروع به تولید عمده کردند، و استاندارد کیفیت ساخت ایمپلنت افت پیدا کرد. در عین حال شورای عمومی دندانپزشکی تصمیم گرفت که لیست خاصی از جراحان آموزش دیده و معتبر کاشت را منتشر کند تا افراد بی تجربه و بدون تخصص نتوانند بیماران را اغوا کنند.
در حال حاضر نیز انواع مختلفی از ایمپلنت ها وجود دارد و بیماران ممکن است با مشاهده تبلیغات نادرست از ایمپلنت هایی استفاده کنند که اصلا برای آنها مناسب نباشد.
مطالب مرتبط: ایمپلنت فوری
ایمپلنت در دنیای امروز
در عصر کنونی، ایمپلنت های دندانی به عنوان پیشرفته ترین راه حل برای جایگزینی دندان های از دست رفته با میزان موفقیت 97% در دراز مدت، محسوب می شوند. در واقع کاشت ایمپلنت در حال حاضر تنها روشی است که علاوه بر اصلاح طرح لبخند می تواند رشد طبیعی استخوان فک را تحریک کند. هم اکنون بیش از 500 نوع مختلف ایمپلنت دندان برای کاشت در بازار موجود است.
مردم معمولا به علت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و یا سبک زندگی نادرست یا محیطی که دندان های آنها را در معرض ریسک زیاد پوسیدگی و یا بیماری مخرب لثه قرار می دهد، دندان های خود را در دوران بزرگسالی از دست می دهند. علاوه بر رژیم های غذایی با میزان قند بالا که می تواند باعث پوسیدگی دندان ها شود، مسائل ژنتیکی، سیگار کشیدن و کنترل ضعیف گلوکز در بیماران دیابتی نیز می توانند خطر بیماری های لثه را افزایش دهد. اگر این موارد را با بهداشت ناصحیح دهان و دندان ترکیب کنید، از دست دادن دندان بسیار محتمل خواهد بود.
بیماری تخریب لثه یا بیماری همانطور که در محافل دندانپزشکی مشهور است عامل اصلی افتادن دندان هاست و شایعترین بیماری التهابی مزمن در انسان است که تقریباً 50٪ از مردم جهان از آن رنج می برند. در این بیماری، لثه از دندان جدا می شود و باعث ایجاد فضاهای خالی ای می شود که عفونت می کنند و سموم باکتریایی و سیستم ایمنی بدن، سیستم استخوانی و بافتی را که از دندان محافظت می کند؛ تجزیه میکند.
جایگزینی دندان های از دست رفته طبیعی با ایمپلنت های پروتزی محکم شده در استخوان فک ، یکی از راه های رفع مشکل از دست دادن دندان ها است با این حال ایمپلنت ممکن است آنطور که در ذهن شماست بهترین راه حل ممکن برای شما نباشد. در واقع نکته اینجاست که ایمپلنت ها می توانند به همان دلیلی که دندان ها در وهله اول به خاطر آن از دست رفته اند، با شکست مواجه شوند. چون شکل استوانه ای و باریک ایمپلنت ها، تمیزکردن آن ها را نسبت به دندان طبیعی مشکل تر می کند و به خاطر اینکه استخوان دقیقا روی سطح ایمپلنت رشد می کند، فاقد لیگامان پریودنتال (بافت پیوندی فیبری با اجزای عصبی و عروقی که سیمان پوشاننده ریشه دندان را به استخوان آلوئول پیوند میدهد) هستند. لیگامان پریودنتال، سلول های بنیادی و پروتئین هایی که به بهبود بافت ها کمک می کنند را تامین می کنند تا التهاب را به تاخیر بیندازند و یا التهاب را رفع کنند. بنابراین اگر التهاب شروع شود، به دلیل عدم وجود لیگامان پریودنتال، ایمپلنت ها از استخوان جدا خواهند شد. این مساله می تواند تا زمانی که ایمپلنت ها کاملا از استخوان جدا شوند و بیفتند، ادامه پیدا کند.
میزان موفقیت در کاشت ایمپلنت های Brånemark ( که در بالا به آنها اشاره شد) در طی سه دهه حدود 98٪ -95٪ بوده است. اما تغییر طراحی ایمپلنت ها به منظور راضی کردن بازاری که روز به روز بیشتر خواستار محصول می شود، باعث تغییر تعریف ما از موفق نبودن عمل کاشت شده است. امروزه یک چهارم بیمارانی که ایمپلنت دارند، در طی ده الی دوازده سال، افتادن یک یا چند ایمپلنت خود را تجربه می کنند که معمولا به علت استفاده از ایمپلنت های نامرغوب و بی کیفیتی است که تبلیغات جذاب آن روز به روز بیماران را بیشتر به سمت خود جذب می کند.
در ابتدا از دست دادن کامل ایمپلنت و افتادن آن نشانه شکست عمل کاشت ایمپلنت بود. اما با توجه به اینکه ایمپلنت های مدرن از یک بریج یا دندان مصنوعی پشتیبانی می کنند؛ از بین رفتن بریج یا دندان مصنوعی نیز می تواند نشانه شکست ایمپلنت دندان باشد. بنابراین بر اساس تعریف عدم موفقیت ایمپلنت، یعنی تعداد بیمارانی که یک یا چند ایمپلنت خود را از دست داده اند، درصد ناموفق بودن عمل کاشت به 11%-12% افزایش یافت. پس از آنکه تعریف جدیدی برای موفق نبودن عمل کاشت ایمپلنت ارائه شد (از دست دادن تدریجی استخوان اطراف ایمپلنت) نرخ شکست مجددا تا حدود 22%-25% افزایش یافت. علاوه بر این درصد بیمارانی که علائم اولیه التهاب اطراف ایمپلنت خود ( موکوزیت پری ایمپلنت - peri-implant mucositis) را مشاهده کردند نیز حدود 46% تخمین زده شد.
مطالب مرتبط: قیمت ایمپلنت دندان
